Fargar

Gulerotfangst i år, ikkje heilt som eit anna år...

Trippel solsikke

Fruktspyd: Bringebær, eple (med litt sitronsaft), physalis, mango, ananas, kiwi, amerikansk megablåbær og drue. Veldig populær festmat!

 

Tid for haust

Kvar dag tenkjer liten fugl at no, no er det slutt på bringebærtida. No er det haust, det er mange dagar ut i september. Dette er kanskje det siste bæret vi finn på ei stund. Men fugleungen er mykje meir optimistisk. Og hennar optimisme blir løna med framleis mange raude bær i buskene utanfor reiret vårt. Ein dag var fugleungen heime frå barnehagen for å berre ete bringebær og vere saman med liten fugl. Det var ein fin haustdag. Det blir få slike mogleikar med lange arbeidsdagar, men ein god ting med nattevakter er at ein får noko dagtid ein kan bruke på ting som bringebærleiting og å kjenne på varm haustvind i håret.

Markjordbærprosjektet i år har vore å flytte markjordbærplantane frå ein stad til ein annan i hagen. Det vil truleg bli meir bær der dei står no, for dei heldt på å flytte inn i garasjen med dei lange utforskande avleggjararmane sine. Nokon mengde med bær blir det neppe, men ein kan alltid håpe... Og tenk om markjordbæra etter kvart vart kryssa med jordbærplantane, det kunne blitt interessante smakar.

Det er så mykje å smake på i hausten! Ikkje minst var det spennande å smake på ukokte poteter, kvifor kan ein ikkje like gjerne kvesse hjørnetennene på dei, som på gulerøtter?
Mistanken om at fugleungen ikkje burde orienterast for tidleg kor artig det er å ta opp gulerøtter, viste seg å vere rimeleg. Då ho skjøna at gulerøtter hang i den andre enden av dette graset som stakk opp i kjøkkenhagen, vart heile hennar 83 centimeter med entusiasme sett inn. Tenk gulerøtter som er så godt! Og så kan ein berre plukke dei ut av jorda! Og når alle er tekne opp og lagt i ei korg, er det berre å gje dei attende til liten fugl, så kan ho sette dei attende ned i jorda, så tek fugleungen dei opp ein gong til!
Dessutan, viss ein leitar litt i jorda bortanfor, så dukkar det poteter fram, store og små, som kan leggast i ein haug, flyttast til ein ny haug, og leggast i ei korg til slutt.
Fugleungen har dessutan renska skogen bak reiret for blåbær og markjordbær no, og held på og forskar på om bæra i hekken og rognebær er noko aktuelt alternativ. Naturlegvis har ingen demonstrert sopplukking enno, den løyndomen held vi godt på. Det hender vi dristar oss til å plukke ein ekstra fin steinsopp eller piggsopp dersom ho har sovna i bæremeisen. For med alle dei ulike giftige soppartane vi har i skogen her, er det best å vere varsam. Men med tida blir ho nok aktivt med på leiting etter gyldne skattar i skogbotnen...

Gulerøttene kom i mange fasongar i år også.  To av dei nekta å sleppe taket i kvarandre, mest som eit dansande par, tett omslyngande kvarandre, men likevel mogleg å skilje. Det er alltid spennande å sjå korleis det har vakse der nede i jorda. Dessverre var det litt gulrotfluge i avlinga i år, og det kom også noko uspesifiserte greier på potetene. Då er det nok best å skifte vekstplass til neste år, samt å skaffe ein litt varmare sommar. Ny vekstplass er nok uansett ein god idé, ettersom kjøkkenhagen fekk litt i minste laget lys der han låg.
Men alt i alt, resultatet vart ikkje så ille, for middagen ein dag var heimelaga kjøtkaker med timian og soltørka tomat, brun saus med urter, poteter og gulerøtter frå hagen, sopp frå skogen og blomkål frå butikken. Det smakte sjølvsagt strålande godt, som sola som framleis varmar i dei lune haustdagane utanfor her.
Hurra for hausten!

Markens grøde - gulerøtter og poteter i kjøkkenhagen

Så mangt rart kan krype fram frå den mørke muld. Hausten 2011 kom denne Isak Sellanrå til meg ut frå ein mjølkekartong med sådde gulerøtter. Splitter naken! 

"Isak med jærnskjegget og den altfor rotvoksede krop, han var som en gruelig kvernkall" (Knut Hamsun, Markens grøde)

I år vart gulerøttene både sådd på friland og i store potter i den varme kroken på verandaen. Å dyrke gulerøtter i mjølkekartongar er også veldig fint, det går litt meir jord (får berre plass til 1-2 gulerøtter i kvar kartong), og å ha ei mengde falma mjølkekartongar ståande utanfor gir eit litt uryddig inntrykk etter kvart. Men det funkar veldig bra å så inne med plast over (td ein brødpose tredd nedover kvar mjølkekartong), og så sette mjølkekartongane ut når det blir varmt nok til det. Eg har prøvd å flytte innhaldet over i jorda ute etter nokre veker med innespiring, men det kan fort gå veldig dårleg. Nokon eg har snakka med meiner dei får det til fint, men eg let dei heller stå i ro. Men truleg kan ein få fleire Isak-liknande figurar og merkelege former dersom ein manipulerar meir med dei unge røtene.

Så i år er det store, mørkfarga potter (som samlar mykje solvarme tidleg), med plass til 6-12 gulerøtter i kvar, og to rekker med gulerøtter i kjøkkenhagen.

Små spirer på rekke og rad

Gulerøtter , gulerøtter og graslauk, og små spirer av ringblom

Dei travle tidene i kjøkkenhagen er til dels over. Potetene skulle helst i jorda før nasjonaldagen, men gulerøtter skulle ha si seng til å frilandsåast etter kvart, og avleggarar av ein jordbærart måtte livreddast frå den tørre og inneklemde pottedøden. Meir avansert vart ikkje kjøkkenhagen i år.

Men kjøkkenhage - det første problemet med den var at vi hadde jo ingen enno. Vi hadde ein humpete plen der det tidlegare har stått ei rekke bjørketre - og difor inneheldt ein del tæger. Dei små bjørkerøtene er utruleg seige og tydelegvis motstandige mot nedbryting. Det gode med det var at jorda vart godt rufsa rundt i allereie ved dragkampen med røtene. Så var det steinplukking av den rustbrune skifersteinen som er i grunnen, og deretter påfylling av ny jord og innblanding av rik, eigenprodusert kompost frå dunken bak huset. Det tok sine kveldar å få det ferdig, men utearbeid med skitne hender gjer berre godt.

Dessutan var fugleungen ein trufast hjelpar og ivrig organisator av torvtufsene frå den tidlegare plenen, no kjøkkenhagen, her i skogkanten.

Konsentrert fugleunge godt i gang med sortering og stabling av torvtufsane

I starten ein snill hjelpar, etter kvart litt for ivrig lukar av blomar og spirer, men det viktigaste må vere at Fugleungen likar å jobbe med jorda og blomane. Ho legg nasa ned mot fiolane i krukka og luktar på sommaren. Men medan hennar vakne auge er opne, må ein IKKJE plukke bort avblomstra blomar for betre blomstring, og heller ikkje luke i gulerotrekkene - ho blir så freista til å gjere det same, og tek til seg ein neve stemorsblomar eller dei finaste attståande gulerotspirene, med ei fart og ein presisjon som mange skulle ønskt å ha. Ho siktar rett mot dei flottaste blomane og dei mest levedyktige gulerotspirene og dreg dei triumferande høgt opp i lufta. "Sje deR", seier ho med skarre-r'en sin.

Kjøkkenhagen er ein liten start, nokre meter med poteter, gulerøter og ein mellombels opphaldsstad for nokre jordbærplantar. Det blir ikkje mykje, men det blir sikkert godt!

Halvparten av potetene har dykka ned i jorddjupet, medan gulerotfrøa ligg verna under kvitt dekke

Potetene vart kjøpt inn som settepoteter, men heimespira poteter som har fått groer i kjøleskåpet går like fint å sette ut. Det er ikkje lov å grave opp spirene eller potetene for å sjå kor langt dei har kome, men det kan vere vrient å la vere...
Denne poteta, som kallast potetmor, gjer seg klar til å bli nett det, mor til ei potet på kvar tynne tråd som heng ut. Frå setting til dette biletet vart teke, tok det om lag ei veke, så ting hender raskt!

Den kommande potetmora til eit kull med nypoteter

Nokre varme maidagar gjorde godt for det som allereie var i jorda, og potetene sette inn ein spurtvekst der ein frå dag til dag ser skilnadar. Dette blir spennande...

Det veks og gror!